Beeldverhaal: Dag Boom

Door Marchien den Hertog

Verschillende voorjaarsstormen, maar vooral storm Eunice, hielden in februari 2022 flink huis in Den Haag. Er sneuvelden honderden bomen, eentje viel er zelfs boven op de auto van voormalig Haagse Historie-hoofdredacteur Bas Kromhout (die er nog in zat maar gelukkig met de schrik vrijkwam). Wie de Haagse Beeldbank er eens op naslaat, ontdekt dat Eunice weliswaar pittig, maar volstrekt niet uniek was. Heel wat bomen hebben door natuurgeweld het loodje gelegd in de stad.

Maar veel en veel schadelijker was de mens zelf, die naar hartenlust kapt, sloopt en hakt in de groene hofstad. Voor de aanleg van nieuwbouw, een parkeergarage onder het Plein, de vernieuwing van riolering en kabels, het verbreden van een weg. Veel van de in de afgelopen storm omgewaaide bomen hadden wortels die beschadigd waren bij het openbreken van straten, het maaien van gras of door aanrijdingen. Ze worden, aldus een boomdeskundige in NRC Handelsblad, als het ware weggepest.

De grootste bomenkaalslag vond plaats tijdens de Tweede Wereldoorlog. De Duitsers hadden een vrij schootsveld nodig rond de Atlantikwall. Het Haagse Bos werd gemillimeterd voor de aanleg van een tankgracht. En naarmate brandstof schaarser was verdwenen zo’n beetje alle Haagse bomen in noodkacheltjes.

Gelukkig zien we ook veel bomen die – al dan niet symbolisch – weer worden aangeplant. In 1945 trekt een sliert schoolkinderen naar de Haagse Bosjes tijdens de boomplantdagen: in november 1945 worden zestien dagen lang elke dag 1000 nieuwe boompjes geplant. In de jaren na de oorlog waaien er nog regelmatig bomen om en volgen de cycli van kappen en planten elkaar op. Gelukkig zijn er nog genoeg monumentale bomen om een momentje onder te verpozen.

Een (volstrekt niet representatief) beeldverhaal met foto’s uit de Haagse Beeldbank.

De ingang van het Haagse Bos, ca. 1890. Op het bord de tekst: ‘Het is verboden het plantsoen, de bomen of de banken te beschadigen. Overtreding wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste 2 jaren of geldboete van ten hoogste 500 gulden.’
Afvoer van een omgehakte boom met paard en wagen, ca 1880.
Ontwortelde bomen op het Plein na de zomerstorm van 30 september 1911. Ook op de Vijverberg, Kneuterdijk, Alexandersstraat, Sophialaan, Prinsegracht en Hobbemaplein waren reusachtige bomen neergestort. Op de gevaarlijkste punten leidt de politie voorbijgangers, tussen de chaos van bomen, takken, bladeren en geknapte elektriciteitsdraden door. In het Haagse Bos knapten bomen om als luciferhoutjes: daar sneuvelen er 2650. De dag na de storm vermaken de Hagenaars zich met het klimmen over de stammen en kruinen. (Bron: de Oud-Hagenaar, 2017) Foto: J. Bockstart
Een jaar later, in de nacht van 26 op 27 augustus 1912, raast de zwaarste zomerstorm sinds het begin van de metingen over Nederland. Hier voeren schepen een paar dagen later de gesneuvelde bomen af in het Kanaal bij de Koninginnegracht.
De laatste ‘drielingstorm’ sinds Dudley, Eunice en Franklin vond plaats in november 1928. ‘Op de Boorlaan geraakten mevrouw A. Bulissky uit de Jan van Nassaulaan en de heer De Vries van den Kraneweg onder een vallenden boom. De heer De Vries, die uitgezaagd moest worden, had zoodanige inwendige verwondingen opgeloopen dat hij twee uur later in ’t ziekenhuis overleed. Mevr. Bulissky brak een arm en een been, terwijl zij tevens een zware hoofdwonde opliep. Men vreest haar niet in het leven te kunnen houden.’ Foto: P. van Tol
De Duitse bezetting: Gekapte bomen op het Malieveld, maart 1943. Aan het eind van het jaar wordt wordt 5,5 hectare omgeploegd voor het poten van aardappels. Foto: J. Ketting
Gekapte bomen worden afgevoerd bij de Bosbrug, maart 1943. Foto: J.M.G. Schrama
In het Haagse Bos verdwijnen de bomen voor de aanleg van een tankgracht. Als brandstof schaars wordt, worden er ook bomen gekapt voor brandstof. Aan het einde van de oorlog is er nog maar 30 procent van het bos over.
Ook in de Scheveningse Bosjes worden bomen gerooid. Voor de aanleg van de Atlantikwall zijn uiteindelijk 50.000 bomen gesneuveld.

Hagenaars storten zich op een boom in de herfst van 1944, op zoek naar brandstof. In de Hongerwinter die volgt is geen boom meer veilig. Bekijk op de site van het Haags Gemeentearchief een filmpje uit de collectie Bodewes.

De plantsoenendienst haalt stronken weg van gerooide bomen in de Wouwermanstraat, oktober 1944. Foto: H.A.W. Douwes
Ook op de Groenteweg zijn in oktober ’44 alle bomen weggehaald. Foto: H.A.W. Douwes
9 mei 1945: de nood is nog niet voorbij. Vrouwen zagen een boom in stukken op de Scheveningseweg.
Schoolkinderen op weg om nieuwe bomen te planten in de Scheveningse Bosjes. Tijdens de boomplantdagen in november 1945 worden zestien dagen lang elke dag 1000 nieuwe boompjes geplant. Foto: Fotopersbureau Van den Heuvel
Tijdens het bevrijdingsfeest op de Nunspeetlaan wordt een boom geplant, juni 1946. Bomen staan symbool voor hoop en wederopbouw.
Nog jaren na de oorlog worden nieuwe bomen aangeplant, zoals hier op landgoed Zorgvliet in december 1948.
Augustus 1978: de Gemeentelijke Plantsoenendienst rooit de laatste bomen op het Plein voor de aanleg van een ondergrondse parkeergarage. Foto: Robert Scheers
In 1981 wordt het Plein dan weer voorzien van bomen. Foto: Dienst voor de Gemeenteplantsoenen
Minister Braks van Landbouw plant een boom in de Stortstraat met de winnaars van de tuintekenwedstrijd ‘Groen is leven’, april 1980. Foto: Robert Scheers
Bomen worden gekapt voor de verbreding van Rijksweg 4 in Leidschendam in 1992.
Gelukkig zijn er in 2003 nog monumentale bomen in de Alexanderstraat.
Foto: Bert Melink/ Dienst Stedelijke Ontwikkeling
En in 2010 wordt het Spuiplein voorzien van boompjes in heuse boombakken.
Deze boom overleefde de oorlog – en een soldaat die uit verveling een hakenkruis in de bast kerfde. Foto: Roel Wijnands/Flickr
Ondanks alle stormen en het gekap in de omgeving biedt deze oude boom op de Koekamp nog steeds schaduw op een mooie zomerdag. Foto: Bert Melink/ Dienst Stedelijke Ontwikkeling
Facebook
Twitter
LinkedIn

Het herfstnummer is verschenen!

Dit nummer is verkrijgbaar in de Haagse boekhandels en tijdschriftenwinkels voor € 8,75 per exemplaar. Wil je geen uitgave missen, neem dan een abonnement. Met een abonnementsprijs van slechts € 34,- per jaar voor 4 nummers houden wij zelfs de spreekwoordelijke Haagse zuinigheid in ere.
Nieuw nummer
Sluit Menu